Θεματικός κύκλος: Επιστήμη και Τεχνολογία

Στο προσκήνιο πάλι η βιοηθική

Της Μυρτώς Δραγώνα - Μονάχου

Μετά την πρόσφατη ολοκλήρωση της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος η βιοηθική ήλθε και πάλι στο προσκήνιο, θετικά και αρνητικά. Αποτέλεσε κεντρικό θέμα σε διαλέξεις, δημοσιεύματα και στρογγυλά τραπέζια και όμως αρκετά ζητήματα παρέμειναν ανοιχτά. Σε πρόσφατη δημόσια συζήτηση λ.χ. προβλήθηκαν μεταξύ άλλων ερωτήματα καταστατικά για την ίδια την ηθική, όπως για ποια ηθική πρόκειται σε θέματα τεχνητής γονιμοποίησης, κλωνοποίησης, υποκατάστασης μητρότητας κ.λπ. Τέθηκε το θέμα αν οι κανόνες της ηθικής είναι ξεπερασμένοι και ακόμη μήπως χρειάζεται αναθεώρηση του κώδικα ηθικής.  (…)

Η βιοηθική είναι ένας από τους κλάδους της εφαρμοσμένης ηθικής που γνωρίζει ιδιαίτερη άνθηση τα τελευταία τριάντα χρόνια μαζί με την περιβαλλοντική, την επιχειρησιακή και τη δημόσια ηθική και τις εξειδικεύσεις τους. Πρόκειται ουσιαστικά για έναν διεπιστημονικό λόγο και μια πρακτική που ερευνά και συζητεί τα προβλήματα και τα διλήμματα που αναφύονται από την πρόοδο της ιατρικής και της βιολογίας, και έχουν κυρίως να κάνουν με τις εφαρμογές της βιοτεχνολογίας και τις επιπτώσεις τους στον άνθρωπο από ηθική, κοινωνική και νομική σκοπιά.

 (…)Ορισμένες αξίες της ιατρικής ηθικής και δεοντολογίας, όπως η αυτονομία, η αγαθοεργία, η εχεμύθεια, η πληροφόρηση, η συναίνεση και άλλες, μερικές έγκυρες ήδη από την εποχή του Ιπποκράτη, εξακολουθούν να παραμένουν σταθερές και στην πιο πρόσφατη εκδοχή της βιοηθικής. Τα διλήμματα όμως είναι τώρα πιο περίπλοκα απ' ό,τι στην ιατρική ηθική, οι συγκρούσεις των αξιών και των δικαιωμάτων πολύ πιο βαθιές και οι κίνδυνοι κατάχρησης, αλλά και οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής εκμετάλλευσης των δεδομένων της βιοτεχνολογίας πολύ πιο μεγάλοι.

Η βιοηθική λειτουργεί τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά. Φωτίζει τα προβλήματα και δίνει κατευθυντήριες γραμμές. Παρεμβαίνει όταν τα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας απειλούν την ακεραιότητα και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, όταν παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματά του και γενικά όταν απειλείται όχι μόνον η ποιότητα της ζωής, αλλά και η ίδια η ζωή. Χωρίς να διαπνέεται από αντιεπιστημονικό και αντιτεχνολογικό πνεύμα ή να αντιστρατεύεται την ελευθερία της έρευνας, έρχεται η βιοηθική να θέσει ορισμένα όρια στην ανεξέλεγκτη και ανεύθυνη πορεία της βιοτεχνολογίας, όπου αυτή δεν αποβαίνει τελικά προς όφελος του ανθρώπου και όπου ο άνθρωπος δεν αντιμετωπίζεται ως αυτοσκοπός αλλά ως μέσον. Δεν έρχεται η βιοηθική να σταματήσει την πρόοδο, αλλά να υποδείξει τις ασφαλιστικές δικλείδες που θα διασφαλίσουν τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αυτονομίας και διαβίωσης και θα συντείνουν στην άρση της γενετικής αδικίας. (…)

Η βιοηθική δεν κομίζει μια νέα ηθική. Ούτε ίσως χρειάζεται νέες αξίες. Ξαναθυμίζει απλώς ότι «επιστήμη χωριζομένη αρετής ου σοφία αλλά πανουργία φαίνεται».

Παρατηρήσεις

Α1.     Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100 -120 λέξεις

(Μονάδες 25)

Β1.  «επιστήμη χωριζομένη αρετής ου σοφία αλλά πανουργία φαίνεται». Να αναπτύξετε τη φράση σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων. 

(Μονάδες 10)

Β2.  Ο επιστημονικός λόγος είναι περιγραφικός,  ερμηνευτικός , αντικειμενικός και χρησιμοποιεί ειδικό λεξιλόγιο. Να επαληθεύσετε τα παραπάνω χαρακτηριστικά με παραδείγματα από το κείμενο που σας δόθηκε.

(Μονάδες 8)

Β3. Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της δεύτερης και τρίτης παραγράφου.

(Μονάδες 4)

Β4 α) Να βρείτε συνώνυμα των παρακάτω λέξεων: 

ξεπερασμένοι, άνθηση, αναφύονται, πρόοδο. άρση

(Μονάδες 5)

β) εχεμύθεια, αυτονομία, δικλείδες:  ποια είναι τα συνθετικά μέρη των λέξεων;

(Μονάδες 3)

γ) βιοτεχνολογία: Να σχηματίσετε 5 νέες σύνθετες λέξεις χρησιμοποιώντας το πρώτο συνθετικό της λέξης.

(Μονάδες 5)

Θεματικός κύκλος διαφήμιση. Απαντήσεις κριτηρίου 1

Βασικά στοιχεία που πρέπει να συμπεριλάβετε στην περίληψη

Νοηματικό κέντρο: εξετάζει τις δυνατότητες αποτελεσματικής προστασίας των παιδιών από τη διαφημιστική προπαγάνδα.

1^η παράγραφος:

      1. αμφισβητεί ως στερεοτυπική την αντίληψη της χειραγωγικής δύναμης της διαφήμισης στον κοινωνικό ιστό

2. Θέση: Υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι προστασίας των μικρών καταναλωτών

2^η παράγραφος

1. τεκμηρίωση με επιστημονικά πορίσματα:  ικανότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται τη λειτουργία των διαφημιστικών μηνυμάτων από μικρή ηλικία

3^η παράγραφος

1.έμφαση στην κατάλληλη αγωγή με στόχο τη διαμόρφωση υγιών καταναλωτικών προτύπων

2. Η αναγκαιότητα αυτή επιβάλλεται από τις καταστροφικές για το περιβάλλον συνέπειες του υπερκαταναλωτισμού

4^η παράγραφος

1.      αναφορά σε σύγχρονες θετικές εξελίξεις προς την κατεύθυνση αυτή: συνεργασία διαφημιστικού κλάδου με διεθνείς και ελληνικούς οργανισμούς για την προώθηση θετικών καταναλωτικών συμπεριφορών.

Επίλογος:  για την ευόδωση του στόχου απαιτείται συλλογική και συνολική κινητοποίηση. 

Στην εισήγησή της η Μ. Τσουκαρέστου εξετάζει τις δυνατότητες αποτελεσματικής προστασίας των παιδιών από τη διαφημιστική προπαγάνδα. Αμφισβητώντας ως στερεοτυπική την αντίληψη για τη  χειραγωγική δύναμη της διαφήμισης η ομιλήτρια αντιτείνει ότι υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι προστασίας των μικρών καταναλωτών. Τη θέση της  τεκμηριώνει με επιστημονικά πορίσματα που αποδεικνύουν την ικανότητα των παιδιών να αντιλαμβάνονται τη λειτουργία των διαφημιστικών μηνυμάτων. Αυτό εξηγεί, κατά την εισηγήτρια, την έμφαση που δίνεται στην αναζήτηση κατάλληλων μεθόδων αγωγής με στόχο τη διαμόρφωση υγιών καταναλωτικών προτύπων, αναγκαιότητα που επιβάλλεται από τις καταστροφικές για το περιβάλλον συνέπειες του σύγχρονου καταναλωτικού μοντέλου. Θετική εξέλιξη αποτελεί η συνεργασία του διαφημιστικού κλάδου με διεθνείς και ελληνικούς οργανισμούς για την προώθηση θετικών καταναλωτικών συμπεριφορών. Κλείνοντας τονίζει ότι για την ευόδωση του στόχου απαιτείται συλλογική και συνολική κινητοποίηση.  

Τρόποι πειθούς:  επίκληση στη λογική- τεκμήρια: πορίσματα ερευνών

Σύνταξη: ενεργητική= τονίζεται το πρόσωπο που δρα

"Σήμερα, επανεξετάζεται η αποτελεσματικότητα των πολιτικών της προστασίας και δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στη βιωματική και ενεργό καταναλωτική αγωγή των παιδιών" 

επιδράσεων = επιπτώσεων, επιρροών

ισχυρό= έντονο

αθέμιτες= ανάρμοστες

ανώδυνη= ακίνδυνη

εστιάζοντας= επικεντρώνοντας

σύγκλισης=συμφωνίας

στοχεύει= αποσκοπεί

συστηματικά=μεθοδικά

προσδοκίες=ελπίδες

να συμβάλει= να συνεισφέρει

Διαφήμιση. Κριτήριο 1

ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ:

ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΥΠΕΥΘΥΝΩΝ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΩΝ

Μπέττυ Τσακαρέστου[1]

Το θέμα των επιδράσεων της διαφήμισης στα παιδιά όπως και της ικανότητας τους να κατανοούν και να αξιολογούν τα διαφημιστικά μηνύματα, προκαλεί πάντοτε ισχυρό ενδιαφέρον στην κοινωνία και ισχυρές αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους ακαδημαϊκούς, τις καταναλωτικές ενώσεις, τους εκπροσώπους της αγοράς και τις ρυθμιστικές αρχές.  Παρά το γεγονός ότι διαθέτουμε νομοθετικές ρυθμίσεις,  όπως επίσης, ειδική πρόβλεψη στο άρθρο 18 του Ελληνικού Κώδικα Διαφήμισης- Επικοινωνίας για την προστασία των παιδιών και των νέων από αθέμιτες διαφημιστικές πρακτικές, το θέμα παραμένει ανοιχτό. Στερεοτυπικές αντιλήψεις για τον ιδεολογικό και «χειραγωγικό» ρόλο της διαφήμισης και των πρακτικών του μάρκετινγκ παραμένουν ισχυρές σε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας αποδίδοντας στη διαφήμιση μια υπερβολική δύναμη επιβολής στάσεων, αντιλήψεων, αξιών και συμπεριφορών. Η παραπάνω τοποθέτηση δεν μας οδηγεί ασφαλώς να ισχυριστούμε ότι η διαφήμιση είναι «ανώδυνη». Πάντα χρειάζεται να θέτουμε πλαίσια για την υπεύθυνη άσκησης της και ελέγχους. 

Εστιάζοντας στο θέμα της διαφήμισης που απευθύνεται σε παιδιά και νέους, τα ευρήματα της ακαδημαϊκής έρευνας για το βαθμό κατανόησης των διαφημιστικών μηνυμάτων από τα παιδιά, συχνά είναι αντικρουόμενα. Ωστόσο υπάρχουν και σημεία σύγκλισης. Το πρώτο στοιχείο σύγκλισης πολλών μελετών είναι ότι τα παιδιά ήδη από την ηλικία των πέντε ετών είναι σε θέση να διακρίνουν, με την κατάλληλη πάντα καθοδήγηση από τους γονείς και τους δασκάλους τους,  τι είναι ένα διαφημιστικό μήνυμα,  πού στοχεύει και σε τι διαφέρει από το υπόλοιπο τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό πρόγραμμα ή τα περιεχόμενα των εντύπων. Αυτή η ικανότητα των παιδιών να «διαβάζουν» και να ερμηνεύουν τις διαφημίσεις αναπτύσσεται ακόμα πιο συστηματικά κατά τα επόμενα χρόνια της ανάπτυξης τους. 

Σήμερα, επανεξετάζουμε την αποτελεσματικότητα των πολιτικών της «προστασίας»  και δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στην βιωματική και ενεργό καταναλωτική αγωγή των παιδιών. Τα παιδιά δεν είναι οι αυριανοί καταναλωτές, είναι οι σημερινοί καταναλωτές. Συμμετέχουν και αποκτούν σύνθετες εμπειρίες από την οικογενειακή ζωή και τα καταναλωτικά της πρότυπα και αξίες, τα παραδοσιακά Μέσα και το διαδίκτυο, από την κοινωνία  και την αγορά. Μια απ’ τις βασικές κατευθύνσεις για χάραξη πολιτικών που ισχύουν σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι η αρχή ότι ο ενημερωμένος και υπεύθυνος καταναλωτής είναι και πιο υπεύθυνος πολίτης. Αυτή η διάσταση αποκτά ιδιαίτερη σημασία σήμερα που στρεφόμαστε στην αειφόρο κατανάλωση, το «sustainable lifestyle», αποκτώντας συνείδηση των επιπτώσεων των καταναλωτικών μας επιλογών στο κλίμα του πλανήτη. Στο πεδίο της νέας πράσινης καταναλωτικής κουλτούρας είναι που αναλαμβάνουμε την ευθύνη ως πολίτες- ενήλικες και παιδιά- για να διαμορφώσουμε και να υποστηρίξουμε ένα νέο μοντέλο ζωής, δηλαδή να παράγουμε και να καταναλώνουμε με σεβασμό για το περιβάλλον και την κοινωνία. 

Ο κλάδος της επικοινωνίας και ειδικότερα της διαφήμισης συνεργάζεται με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών στην προώθηση νέων βιώσιμων καταναλωτικών προτύπων ζωής σε παιδιά και νέους μέσω του διαδραστικού εκπαιδευτικού προγράμματος Youth Exchange. Αυτό είναι ένα θετικό παράδειγμα για το πώς ο κλάδος της διαφήμισης και της επικοινωνίας μπορεί να συντονίσει το βήμα του,  και τα μηνύματα του, ανταποκρινόμενος στις κοινωνικές προσδοκίες για μια πιο υπεύθυνη στάση.

Το καταναλωτικό πρότυπο το διαμορφώνουμε όλοι μαζί. Σε αυτό το νέο περιβάλλον, η διαφήμιση μπορεί να συμβάλει θετικά χωρίς όμως να αναμένουμε ότι θα έχει τον πρώτο και καθοριστικό ρόλο.

Παρατηρήσεις

Παρατηρήσεις

Α.1. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου (100-120 λέξεις)

(25 μονάδες)

Β1. Η εισηγήτρια υποστηρίζει ότι «ο ενημερωμένος και υπεύθυνος καταναλωτής είναι και πιο υπεύθυνος πολίτης». Να αναπτύξετε τη φράση αυτή σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.

(10 μονάδες)

Β2 α. Ποιο είναι το θέμα του κειμένου και ποια η θέση της εισηγήτριας;

β. Ποιους τρόπους πειθούς χρησιμοποιεί η εισηγήτρια στην παράγραφο 2;

(μονάδες 10)

Β3. «Σήμερα, επανεξετάζουμε την αποτελεσματικότητα των πολιτικών της «προστασίας»  και δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση στην βιωματική και ενεργό καταναλωτική αγωγή των παιδιών». Τι είδους σύνταξη επιλέγει η εισηγήτρια και γιατί; Μετατρέψτε τη σύνταξη στην αντίθετή της.

(μονάδες 5)

Β4. Να βρείτε συνώνυμα των λέξεων με έντονα γράμματα.

(μονάδες 10)

---

[1] Επίκουρη Καθηγήτρια Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού Παντείου Πανεπιστημίου

Απαντήσεις κριτηρίου