Πέμπτη 28 Ιουνίου 2012

Εργασία και επάγγελμα: Κριτήριο αξιολόγησης 1


Α. Κείμενο
Όταν ενδιαφέρομαι να συλλέγω γραμματόσημα και διαθέτω τον ελεύθερο χρόνο μου για να , και να τακτοποιώ τα αντικείμενα που συλλέγω ή όταν τις Κυριακές πηγαίνω στην παραλία και ψαρεύω, κάνω έργο; Βεβαίως. Κάνω επάγγελμα; Όχι. Έργο κάνω, γιατί αυτές τις ώρες η δραστηριότητά μου ξεκινάει από μια πρόθεση, έχω προγραμματίσει μια ενέργεια, αποβλέπω σε ένα αποτέλεσμα και προσπαθώ με τα μέσα που διαθέτω να το επιτύχω- έστω και για να ευχαριστήσω τον εαυτό μου, να γεμίσω τον ελεύθερο χρόνο μου. Όλα αυτά τα στοιχεία υπάρχουν και στο επάγγελμα. Αλλά κοντά σ’ αυτά υπάρχουν και μερικά άλλα που δεν τα περιέχει η έννοια του έργου. Γι’ αυτό λέμε για έναν μανιώδη συλλέκτη γραμματοσήμων: « Αυτός είναι ερασιτέχνης. Δεν είναι επαγγελματίας». Πρώτο, επειδή στην περίπτωση του ερασιτεχνισμού σα να μην παίρνει κανείς το πράγμα τόσο στα σοβαρά σε όλη την έκτασή του, σα να διασκεδάζει μ’ αυτό που κάνει, ενώ στο επάγγελμα όλα γίνονται σοβαρά, ακόμη και όταν η απασχόλησή μας είναι ελαφριά. Δεύτερο, γιατί στην περίπτωση του ερασιτεχνισμού δεν αποζεί κανείς από τον κόπο του, ενώ από το επάγγελμα ζει, περιμένει να ζήσει. Τρίτο, επειδή ερασιτεχνισμό ο άνθρωπος ξέρει ότι ακόμα και αν αυτό που κάνει λείψει είτε από τη δική του ζωή είτε από τη ζωή του κοινωνικού συνόλου, η ζημιά δεν θα είναι πολύ μεγάλη ούτε γι’ αυτόν ούτε για την κοινωνία. Στο επάγγελμα όμως έχει τη συνείδηση ότι έχει ταχθεί σε ορισμένη θέση και τη θέση αυτή, αν την εγκαταλείψει, θα ζημιώσει και τον εαυτό του και το κοινωνικό σύνολο που περιμένει την προσφορά του.
            Ο αληθινός επαγγελματίας δεν είναι εκείνος που δουλεύει για το μεροκάματο ή για την προαγωγή του και τη σύνταξη, ούτε εκείνος που βασανίζεται στη δουλειά του για την τιμή των όπλων ,– όπως λέμε- ή για την προσωπική του ικανοποίηση, αλλά αυτός που ξέρει ότι με το έργο του συνεισφέρει στην υγεία, στην ευστάθεια, στην πρόοδο του κοινωνικού συνόλου. Ούτε η επιδίωξη του κέρδους ούτε η όρεξη της δουλειάς ως δουλειάς λείπουν από τον γνήσιο επαγγελματία. Δεν αρκούν όμως αυτά. Χρειάζεται να προστεθεί και ένα άλλο γνώρισμα: η επίγνωση ότι με αυτό που κάνει, με τη γνώση, τη δεξιότητα, το μόχθο του τελεσιουργείται ένα έργο κοινωνικής σημασίας.
            Έχει παρατηρηθεί ότι όσο προχωρεί καλπάζοντας η τεχνολογική ανάπτυξη, τόσο ο τεχνίτης που δενόταν με τη δουλειά του, την έκανε από την αρχή ως το τέλος με όρεξη, τη χαιρότανε, εξαφανίζεται, και στη θέση του μπαίνει ένας άλλος τύπος εργαζόμενου ανθρώπου που έχει με το έργο μιαν εντελώς διαφορετική σχέση: δεν τον ενδιαφέρει το έργο ως έργο, γιατί ξέρει ότι σήμερα απασχολείται μ’ αυτό, αλλά αν η επιχείρηση δεν ευδοκιμήσει, ή αν ο εργοδότης ανακαλύψει ότι μπορεί κάνει το ίδιο έργο με φτηνότερα χέρια, θα απολυθεί και θα αναγκαστεί να δουλέψει σε άλλο εργοστάσιο, όπου θα του ζητηθεί άλλου είδους δουλειά. Έτσι, γίνεται η αποσύνδεση που έχει ως συνέπεια ο εργαζόμενος να μην αποκτά επαγγελματική συνείδηση, αφού βλέπει πως δεν είναι απαραίτητος σε ορισμένο τύπο έργου, ούτε μπορεί να έχει κοινωνική αναγνώριση, ηθική καταξίωση η δουλειά του. Αποκλειστική του επιδίωξη γίνεται το μεροκάματο· ένα μεροκάματο μάλιστα που προσδιορίζεται από άλλους όρους της αγοράς εργασίας, όχι από την ποιότητα, ούτε από την κοινωνική σημασία της δουλειάς του. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργείται μια παράδοξη σχέση του εργαζόμενου προς την οικονομία, του πολίτη προς το κράτος. Το φαινόμενο αυτό το ονόμασε ο  Marx με μια παραπολύ εύστοχη λέξη: Αλλοτρίωση. «Αλλοτριώνεται», αποξενώνεται ο άνθρωπος από το έργο του. Το έργο και ο άνθρωπος δεν δένονται πια μαζί μέσα σε ένα κλοιό οικειότητας. Έχουν ξεκολλήσει. Συγχρόνως όμως ξεκολλάει ο άνθρωπος και ψυχικά από την κοινωνία. Η εργασία του, που άλλοτε ήταν υπόθεση ζωής, χαρά ζωής, γίνεται προϊόν που διατιμάται όπως όλα τα άλλα προϊόντα, σύμφωνα με το νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. (…) Εύκολα μαντεύει κανείς τι τεράστια και περίπλοκα προβλήματα δημιουργούνται απ’ αυτή την κατάσταση, ψυχολογικά και ηθικά. Από την ώρα που η εργασία χάνει το βαθύτερο κοινωνικό προορισμό της και γίνεται εμπόρευμα, ο εργοδότης θεωρεί δικαίωμά του να προσπαθεί να την αγοράσει όσο γίνεται φθηνότερα. Μέσα στους υπολογισμούς του ο επιχειρηματίας λέει: τόσα για πρώτες ύλες, τόσα για εγκαταστάσεις, και τόσα για να αγοράσω εργασία. Όλα μπαίνουν πια στην ίδια μοίρα: το υλικό, το εργαλείο και ο άνθρωπος…
Με την εξέλιξη λοιπόν προς νέες μορφές παραγωγικής εργασίας, φοβούμαι πως όχι μόνο δεν καταλύσαμε τον αρχαίο θεσμό της του μέσα στην  δουλείας, αλλά ιδρύσαμε νέες μορφές μέσα στη μας «προχωρημένη» ή εξαιτίας της «προχωρημένης» οικονομίας. Μορφές που είναι πολύ επικίνδυνες για την ηθική υγεία της κοινωνίας.
Του προβλήματος η λύση θα αναζητηθεί κατά την ταπεινή μου γνώμη σε δύο επίπεδα. Το πρώτο είναι ο στίβος ο κοινωνικός και ο πολιτικός. Η ίδια η οικονομία θα επιβάλει στην πολιτική ηγεσία μορφές εργασίας πολύ πιο ανθρώπινες από όσες έχουν δημιουργηθεί μέχρι τώρα. Άλλωστε, η εργατική νομοθεσία έχει μια σταθερή τάση προς την κοινωνική προσφορά της εργασίας: ασφάλιση του εργαζομένου, πρόνοια την υγεία του, φροντίδα για τα γηρατειά του. Όσοι κερδίζουν από το μόχθο του είτε κεφαλαιούχοι είναι είτε κράτη πρέπει να καταλάβουν και να αναγνωρίσουν ότι μονιμότερα κέρδη είναι μόνο εκείνα που πραγματοποιούνται με πιο ανθρώπινο τρόπο εργασίας.
Σε ένα δεύτερο επίπεδο πρέπει να αξιοποιήσουμε καλύτερα τον παράγοντα αγωγή. Να στραφούμε προς την οικογένεια, το σχολείο, τα όργανα της πολιτείας που διαπαιδαγωγούν τον άνθρωπο και να αξιώσουμε να διαφωτίσουν τους νέους τι θα πει επάγγελμα, ποιο είναι το ηθικό νόημα και ο κοινωνικός προορισμός του.

Ερωτήσεις
  1. Να συμπτύξετε το κείμενο σε 120 περίπου λέξεις.
  2. Με ποιον/ ποιους τρόπους αναπτύσσεται η πρώτη παράγραφος;
  3. Βρείτε τις διαρθωτικές λέξεις της πρώτης παραγράφου και τη σημασία τους.
  4. Τι εννοεί ο συγγραφέας όταν μιλάει για αλλοτρίωση της εργασίας;
  5. Σχολιάστε το ύφος του κειμένου. (απλό, επίσημο, τυπικό, οικείο, λογοτεχνικό, φυσικό, επιστημονικό;) Κριτήρια: λεξιλόγιο (επίσημο, επιστημονικό, καθημερινό), σύνταξη (μικροπερίοδος ή μακροπερίοδος λόγος, παρατακτική ή υποτακτική;), γλώσσα (αναφορική ή ποιητική λειτουργία;)

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου